"Διυποκειμενικότητα - Η δυναμική της σχέσης στην θεραπευτική διαδικασία".

Η διυποκειμενικότητα είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται σε διάφορα πεδία, όπως η φιλοσοφία, η ψυχολογία, η κοινωνιολογία και η φαινομενολογία, για να περιγράψει την κοινή κατανόηση, επικοινωνία και σύνδεση μεταξύ ατόμων. Αντιστοιχεί στην ιδέα ότι οι εμπειρίες, οι σκέψεις και οι πεποιθήσεις μας δεν είναι απομονωμένες, αλλά διαμορφώνονται και επηρεάζονται από τις σχέσεις μας με άλλους ανθρώπους και τα κοινωνικά πλαίσια.

Βασικές Έννοιες της Διυποκειμενικότητας

• Κοινή Κατανόηση: Στη διυποκειμενικότητα, η κατανόηση και η αντίληψη του κόσμου προκύπτει μέσα από τη διαρκή αλληλεπίδραση με τους άλλους. Οι ατομικές μας εμπειρίες και αντιλήψεις αποκτούν νόημα μέσα από τη συλλογική ανταλλαγή και αναγνώριση. Για παράδειγμα, η έννοια της γλώσσας βασίζεται σε κοινά νοήματα που συμφωνούμε και κατανοούμε μέσω της κοινωνικής αλληλεπίδρασης.

• Αλληλοαναγνώριση: Τα υποκείμενα δεν είναι απομονωμένα, αλλά αναγνωρίζουν το ένα το άλλο ως ξεχωριστές οντότητες που μπορούν να μοιραστούν τις εμπειρίες τους. Αυτή η αμοιβαία αναγνώριση συμβάλλει στη δημιουργία σχέσεων και στη διαμόρφωση της ταυτότητας μας.

• Συλλογική Αντίληψη: Η διυποκειμενικότητα περιγράφει επίσης πώς οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται και συμφωνούν για τα γεγονότα, τις αξίες και τις κοινωνικές νόρμες μέσα από τον διάλογο και την αλληλεπίδραση. Σχηματίζουμε συλλογικές πραγματικότητες που στηρίζονται στην κοινή εμπειρία και επικοινωνία.

  
  

Η διυποκειμενικότητα στην ψυχοθεραπεία είναι μια θεμελιώδης έννοια που περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο η θεραπευτική σχέση διαμορφώνεται και αναπτύσσεται μέσω της αμοιβαίας αλληλεπίδρασης μεταξύ του θεραπευτή και του θεραπευόμενου. Στη διυποκειμενική ψυχοθεραπευτική προσέγγιση, η σχέση δεν είναι μονομερής, αλλά αμφίδρομη, καθώς και τα δύο μέρη συμβάλλουν στην θεραπευτική διαδικασία, μέσα από τη συνεχή ανταλλαγή συναισθημάτων, σκέψεων και εμπειριών.

Βασικές Αρχές της Διυποκειμενικότητας στην Ψυχοθεραπεία

1. Αμοιβαιότητα: Η ψυχοθεραπεία δεν θεωρείται μια διαδικασία στην οποία ο θεραπευτής παραμένει αποστασιοποιημένος ή ουδέτερος, ενώ ο θεραπευόμενος προσπαθεί να «διορθωθεί». Αντίθετα, η διυποκειμενική προσέγγιση βασίζεται στην αμοιβαία ανταλλαγή συναισθημάτων και εμπειριών, όπου και ο θεραπευτής εμπλέκεται συναισθηματικά στη διαδικασία και επιτρέπει στον εαυτό του να επηρεαστεί από τη θεραπευτική σχέση.

2. Συνεχής Αλληλεπίδραση: Η σχέση μεταξύ θεραπευτή και θεραπευόμενου δεν είναι στατική, αλλά εξελίσσεται μέσα από την αλληλεπίδραση. Η διαδικασία της θεραπείας θεωρείται μια «συν-δημιουργία», όπου και τα δύο μέρη συμμετέχουν ενεργά στη διαμόρφωση της κατανόησης των συναισθημάτων και των προβλημάτων που αναδύονται.

3. Συναισθηματική Σύνδεση: Η θεραπευτική σχέση στηρίζεται στην ειλικρινή συναισθηματική σύνδεση. Ο θεραπευτής είναι «παρών» και αυθεντικός, και βοηθά τον θεραπευόμενο να εξερευνήσει τις εμπειρίες του μέσω της σχέσης τους. Αυτό δημιουργεί ένα ασφαλές περιβάλλον, στο οποίο το άτομο μπορεί να ανακαλύψει τις βαθύτερες σκέψεις και συναισθήματά του.

4. Αμοιβαία Επίδραση: Ο θεραπευτής και ο θεραπευόμενος αλληλεπιδρούν με τρόπους που επηρεάζουν ο ένας τον άλλον. Η ψυχαναλυτική προσέγγιση της διυποκειμενικότητας τονίζει ότι τόσο ο θεραπευτής όσο και ο θεραπευόμενος φέρνουν στη σχέση τις δικές τους υποκειμενικές εμπειρίες, οι οποίες επηρεάζουν τη θεραπευτική διαδικασία. Ο θεραπευτής δεν είναι ένας "ουδέτερος παρατηρητής", αλλά κάποιος που εμπλέκεται στην ίδια τη θεραπευτική σχέση και επηρεάζεται από αυτήν.

5. Συν-κατασκευή της Πραγματικότητας: Στη διυποκειμενική ψυχοθεραπεία, η πραγματικότητα δεν θεωρείται κάτι αντικειμενικό που υπάρχει ανεξάρτητα από τα άτομα. Αντίθετα, ο τρόπος με τον οποίο ερμηνεύουμε την πραγματικότητα και τα συναισθήματά μας είναι αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης με τους άλλους. Μέσα στη θεραπεία, ο θεραπευτής και ο θεραπευόμενος συν-δημιουργούν το νόημα των εμπειριών του θεραπευόμενου μέσω της συζήτησης και της κοινής τους εξερεύνησης.

Θεωρίες για τη Διυποκειμενικότητα στην Ψυχοθεραπεία

Η έννοια της διυποκειμενικότητας προέρχεται από διάφορες ψυχαναλυτικές και ψυχοθεραπευτικές σχολές, οι οποίες εστιάζουν στην αμοιβαία δυναμική της σχέσης μεταξύ του θεραπευτή και του θεραπευόμενου. Μερικές από τις πιο σημαντικές προσεγγίσεις περιλαμβάνουν:

1. Σχεσιακή Ψυχανάλυση: Η σχεσιακή ψυχανάλυση, όπως αυτή που διαμορφώθηκε από ψυχαναλυτές όπως ο Stephen Mitchell, τονίζει ότι η ψυχική ανάπτυξη και οι συγκρούσεις προκύπτουν μέσα από τις σχέσεις με άλλους. Η θεραπευτική σχέση είναι κεντρικής σημασίας για τη θεραπεία και θεωρείται μια διαδικασία αμοιβαίας αλλαγής και ανάπτυξης.

2. Donald Winnicott και το «Μεταβατικό Χώρο»: Ο Winnicott ανέπτυξε την ιδέα ότι η θεραπευτική σχέση δημιουργεί έναν «μεταβατικό χώρο», όπου το άτομο μπορεί να πειραματιστεί με νέους τρόπους να είναι και να συνδέεται. Αυτή η διαδικασία επιτρέπει στον θεραπευόμενο να εξερευνήσει τις δικές του ανάγκες και συναισθήματα μέσα σε ένα ασφαλές πλαίσιο.

3. Daniel Stern και η Θεωρία των Σχέσεων: Ο Stern ανέπτυξε την ιδέα ότι η ανάπτυξη της ταυτότητας και των συναισθημάτων εξαρτάται από τη σχέση με τον φροντιστή. Στην ψυχοθεραπεία, αυτό μεταφράζεται στην αλληλεπίδραση του θεραπευτή και του θεραπευόμενου, όπου δημιουργούνται νέες εμπειρίες που βοηθούν το άτομο να επαναδιαμορφώσει την αυτοεικόνα του.

Η Σημασία της Διυποκειμενικότητας στη Θεραπεία

Η προσέγγιση της διυποκειμενικότητας είναι ιδιαίτερα σημαντική γιατί προσφέρει μια πιο ανθρώπινη και ζεστή διάσταση στη θεραπεία. Αντί να επικεντρώνεται αποκλειστικά στα συμπτώματα ή στην «ανάλυση» του ατόμου, η θεραπεία μέσα από τη διυποκειμενικότητα δίνει έμφαση στη δυναμική της σχέσης. Η κατανόηση της ψυχικής υγείας και των προβλημάτων βασίζεται στη σχέση και στην αμοιβαία κατανόηση μεταξύ των ανθρώπων.

'Αντζελα Αβράμπου - Ψυχολόγος

Βιβλιογραφικές Αναφορές

Mitchell, S. A. (1993). Relational concepts in psychoanalysis: An integration. Harvard University Press.

Stolorow, R. D., & Atwood, G. E. (1992). Contexts of being: The intersubjective foundations of psychological life. Analytic Press.

Stern, D. N. (1985). The interpersonal world of the infant: A view from psychoanalysis and developmental psychology. Basic Book

Winnicott, D. W. (1971). Playing and reality. Routledge.

Ogden, T. H. (1994). Subjects of analysis. Jason Aronson.

Orange, D. M., Atwood, G. E., & Stolorow, R. D. (1997). Working intersubjectively: Contextualism in psychoanalytic practice. Analytic Press.

Benjamin, J. (1988). The bonds of love: Psychoanalysis, feminism, and the problem of domination. Pantheon Books.